EKRAN KARTI ALIRKEN NELERE DİKKAT EDİLMELİ???

Günümüzde ekran kartları bilgisayar donanımları
arasında en hızlı gelişen ve en hızlı eskiyen parçalar olarak karşımıza
çıkmaktadır.

Günümüzde ekran kartları bilgisayar donanımları
arasında en hızlı gelişen ve en hızlı eskiyen parçalar olarak karşımıza
çıkmaktadır. Durum böyle olunca ekran kartı almak daha da büyük bir özen
istiyor. Dahası kullanıcıların aklını karıştıran onlarca değişik terim
de bu zorluğa katkı yapan bir etmen olarak karşımıza çıkmakta.
Kullanıcılar bütçelerine en uygun fiyatta en performanslı kartı seçmekte
çok zorlanıyorlar. Peki ekran kartlarında asıl performans kriteri
nedir? Kartların fiyatlarının 50$ ile 750$ arasında olmasına ne neden
oluyor? Bu yazımızda hep beraber inceleyelim.

Öncelikle temel olarak ekran kartlarını oluşturan ve performansa etki eden parçalara bir göz atalım.

Bellek miktarı Bellek hızı Grafik işlemcisi Veri yolu ( Bellek arabirimi )

Bellek Miktarı

Ekran
kartlarında kullanılan bellek günümüz satış stratejisinin temelini
oluşturmaktır. Tüketicinin aklına “yüksek bellek miktarı yüksek
performanstır” cümlesinin oturması maalesef ekran kartlarının
performansı konusunda kullanıcıları büyük yanılgılara düşürebilmektedir.
Grafik belleği ekran kartı üzerinde grafik işlemcisinin görüntüyü
yaratabilmesi için, işlemesi gereken verilerin depolandığı yer olarak
tanımlanabilir. Kısacası Bir bilgisayarda sistem belleği yani RAM ne işe
yarıyor ise ekran kartı belleği de aynı görevi üstlenmektedir. Peki,
bilgisayarı alırken en çok dikkat edilen parça nedir? Listemizi
oluştururken ilk sırada genelde hangi donanım yer alır? Elbette ki
işlemci. O zaman neden ekran kartları için grafik işlemcisi üzerinde bu
kadar durulmuyor? Bilgisayarınızın çok hızlı olması için çok miktarda
bellek mi alırsınız yoksa iyi bir işlemci mi alırsınız? Elbette ki
işlemci tercih edersiniz. Grafik kartlarındaki durum da bundan pek
farklı sayılmayacaktır. Bellek miktarı önemli olmakla birlikte, arttıkça
performansa getirisi azalmakta hatta hiçbir katkısı bulunmamaktadır. İş
yükü bu noktada o belleği yönetmek ve doldurmakla görevli grafik
işlemcisinin üzerindedir. 1024x768 piksel ebatlarında ve 16 bit renk
derinliğindeki bir görüntü yaklaşık olarak 1.5 MB yer tutuyor ise giriş
seviyesindeki bir ekran kartında 512mb bellek kullanımının performansa
ne kadar bir katkısı olabileceğini sizler tahmin edebilirsiniz.

Bu noktada konunun daha kolay anlaşılması için bir örnek hikâye yaratılabilir.

Sürekli
kullanılan bir depomuz olduğunu düşünelim. Deponun etkin ve verimli
kullanımı için gerekli olan nedir? Depo büyüklüğü mü? Yoksa çalışan işçi
sayısı mı? 1000m2’lik çalışma alanımız olduğunu ama 10 işçiye sahip
olduğumuzu düşünürsek, zaten depomuzun büyük bir kısmını kullanamayız,
çünkü çalıştırabilecek iş günümüz, işlem gücümüz maalesef yok. Buna
karşın 200m2 depo alanına ama 25 işçiye sahip olduğumuzu düşünelim.
Deponun her cm2’si çok etkin ve verimli şekilde kullanılabilir. Bunu
ekran kartlarına indirgersek, çok yavaş bir grafik işlemcisine sahip
kartın 512mb ekran belleğine sahip olmasının pek bir anlamı yoktur.
Çünkü o bellek etkin kullanılamayacaktır. O belleği dolduracak veriyi
birim sn’de işleyebilecek güç yoktur. Buna karşın 128mb belleğe ama daha
hızlı grafik işlemcisine sahip bir ekran kartı bellete ki daha fazla
performans verecektir. Yüksek bellek miktarının ancak yüksek işlem gücü
olan bir grafik yongası ile iyi işler yapabileceğini öğrenmiş olduk.

Bellek Hızı

Ekran
kartı belleklerinin de normal RAM’lar gibi bir çalışma hızları vardır.
Ne kadar hızlı çalışırlarsa o kadar yüksek performans sağlayabilirler.
Grafik işlemcisi işlediği verileri çok daha hızlı şekilde depolar veya
sevk eder. DDR,GDDR3 hatta son nesil kartlarda DDR4 belleklerin
kullanılması grafik performansına doğrudan etki etmektedir. Günümüz
grafik bellekleri 333mhz’den 1200mhz’e kadar farklılık göstermektedir.
Tahmin edildiği gibi ne kadar yüksek çalışma hızı o kadar yüksek
performans getirecektir. Bellek hızının yanında aynı sistem belleğin
olduğu gibi gecikme süreleri de önem kazanmaktadır. Gecikme süresi
işlemcinin bir veriyi bellekten almak istemesi ile aldığı an arasında
geçen süredir diyebiliriz. Gecikme süresi ne kadar az ise grafik
performansı o kadar yüksek olacaktır.

Grafik işlemcisi

Bu
nokta performansa etki eden en önemli ayrıntılardan birisi olarak
karşımıza grafik işlemcisi çıkıyor. Günümüzde en yaygın olarak iki tane
üreticinin grafik işlemcilerinin kullanmaktayız. ATI ve Nvidia, çok
farklı kategorilerde çok farklı ürünleri olan bu üreticilerin kafa
karıştıran birçok modeli olduğunu görmekteyiz. Fakat aslında performansa
bu işlemciler etki ediyor ise bu modelleri ve özelliklerini, yeri
geldiğinde uzantılarını bilmemiz gerekiyor.

ATI cephesini çok
genel bir tabirle şu şekilde sıralamak mümkün: X1950, X1900, X1800,
X1650, X1600, X1550, X1300, X1050, X850, X800, X700, X600, X550, X300,
9800, 9700, 9550, 9500, 9250, 9200, 9000, 8500, 7500, 7200, 7000

Nvidia ise;

Geforce
5,6 ve 7 serisi olarak iki aşamadan oluştuğunu söyleyebiliriz. Geforce 5
serisi; 5200, 5500, 5600, 5700, 5900 Geforce 6 serisi; 6100, 6200,
6600, 6800 Geforce 7 serisi; 7100, 7300, 7500, 7600, 7800, 7900 Geforce 8
serisi; 8800 (dx10)

Ekran kartlarının grafik işlemcileri çok
genel hatları ile bu şekilde sıralanmaktır. Yukarı yazmış olduğumuz
kategoriler içerisinde da pek çok farklı ürün bulunmaktadır. Bu
farklılığı da uzantılar belirlemektedir. ATI ve Nvidia cephesinde ekran
kartları isimlendirilmesinde olduğu gibi uzantılarda da farklılık söz
konusu.

ATI cephesinde ekran kartı uzantıları HM: Hiper Memory
anlamına gelen bu kısaltma yalnızca bazı modellerde mevcuttur. Ekran
kartı belleğinin sistem belleği ile paylaşıldığı anlamına gelir. LE:
Light Edition, hafif sürüm anlamındadır. Aynı seri içerisindeki diğer
kartlardan daha düşük performans gösterir ama daha hesaplıdır. SE:
Second Edition ise orijinal sürüme göre iyileştirmeler içerir. Nispeten
daha fazla performans sunar. PRO: SE sürümüne karşın biraz daha fazla
performans sunan kartlarda yer alır. XT: Çok daha yüksek bir performans
göstergesidir. Pro serisinden daha iyi başarım verir. XTX: ATI
ailesindeki amiral kartlarının aldığı rütbedir.

Nvidia
cephesinde uzantılar TC: Turbo Cache anlamına gelen bu özellik ATI deki
HM’nin aynısıdır. Paylaşımlı bellek kullanan kartları işaret eder. XT:
ATI cephesinin aksine özelliği kısıtlanmış fiyatı daha uygun hale gelmiş
kartlarda kullanılan bir uzantıdır. LE: Light Edition da hafif sürüm
anlamındadır. GS: Nvidia kartlarda aynı aile içerisinde özelliği
yükseltgenmiş modellerde kullanılmaktadır. GT: GS den daha fazla
yükseltgenmeyi ifade eder. Performanslı kartların aldığı bir ektir. GTX:
Nvidia’nın en yüksek performans veren kartlarının hak ettiği bir
rütbedir.

Şimdi birkaç örnek vermek ve pekiştirmek gerekirse;
Nvidia GeForce 6600 ekran kart ile 6600GT arasında nasıl bir fark
vardır? AtI Radeon X1600PRO ile X1600XT arasında nasıl bir fark vardır?
Yukarıdaki uzantılar açıklamalarından anlaşılacağı gibi Nvidia
kartlarında GT olan kart daha yüksek performans verirken ATI de ise XT
uzantılı kart yüksek performansa sahiptir. Grafik yongaları aynı
olmasına rağmen uzantıların bazen ciddi performans farkı yarattıklarını
unutmayalım. Ayrıca ekran kartı aileleri içerisinde genelde yüksek
rakamla ifade edilen kart diğerinden daha performanslı diyebiliriz ama
bu bazı noktalarda sorun teşkil edebiliyor. Her seriyi kendi içerisinde
değerlendirmek kaydı ile bu geçerli olabilir. Geforce 6800GT Geforce
7300’den daha kötüdür diyemeyiz. Fakat 6 serisi veya 7 serisi içerisinde
bu kıyas doğru olabilir. Grafik işlemcilerin modellerinden bahsettikten
sonra birazda grafik işlemcisinin hızına deyinelim. Yukarıda modellerin
tümü farklı grafik hızını sembolize etmektedir. Kısacası eğer model
isimlerini öğrenerek bir sonuca ulaşamıyorsanız en azından grafik
işlemcisinin çalışma frekansını kıyaslayabilirsiniz. Ne kadar yüksek
çalışama frekansına sahip ise o kadar yüksek grafik performansına
sahiptir. Böylece o bellek de o kadar etkin kullanılabilmiş olacaktır.
Günümüz grafik işlemcilerinin hızları 200mhz ile 1ghz arasında olmakla
beraber sıra dışı modellerde 1000mhz’de aştığını görmekteyiz.

Veri
Yolu Veri yolu kart üzerindeki bileşenlerin birbirleri ile etkileşim
hızlarını belirler. Bit cinsinden ifade edilen veri yolu hızı ne kadar
yüksek olur ise performansa katkısı da o kadar fazla olacaktır. Eski
ekran kartlarında 64bit olan veri yolu günümüz standart kartlarında
128bit, performans kategorisinde ise 256bit’e kadar ulaşmıştır.

Her
şeyden önce yukarıda bahsettiğimiz değişkenlerden başka performansa
etki eden bazı ayrıntılar olduğunu unutmamak lazım. Örneğin Geforce 6
ailesi ile 7 ailesi arasında da vertex ve iş hattı sayıları açısından
fark olduğu için performans farklıları daha farklı olacaktır.

Umarız bu çalışma ekran kartları seçiminde sizlere daha seçici olmanız konusunda yardımcı olacaktır. Bol FPS’li oyunlar.